نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Sessile marine invertebrates produce toxins to deter or kill predators and competitors. In recent years, biomedical exploitation of these bioproducts, organism availability for mass production, and limited stock in their natural habitats have been serious obstacles hindering benefit from these organisms. Cultivation of these invertebrates, is one of various approaches for producing the large biomass required. In this report, results of a preliminary study on the captive symbiotic soft coral Sinularia flexibilis, the richest species within its genus, are presented. Using asexual propagation of this species, fragments of the coral were established in a cultivation tank. These coral samples showed absolute survival (100%, n=24) within 16 weeks, high specific growth rates (17-21×10−3d−1), and a minimum doubling time of 6 weeks in the laboratory. In addition, biosynthesis of major bioactive compound of this species, flexibilide, continued in a range of 0.1-0.25 mg g−1 dry weight. Considering high potential of the Iranian southern waters and the diversity of similar marine organisms, it is important to apply marine biotechnology for substantial exploitation of these potential resources.
کلیدواژهها [English]
بررسی رشد و تولید متابولیتهای ثانویه با خواص دارویی در مرجان نرم همزیست Sinularia flexibilis
محمد کاظم خالصی*
عضو هیأت علمی گروه شیلات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، ساری
چکیده
بیمهرگان دریایی که به بستر میچسبند برای دفاع و سایر واکنشهای ایمنی، از خود مواد سمی ترشح میکنند. در سالهای اخیر، بهدلیل استفاده زیستی و پزشکی از تولیدات این بیمهرگان، لزوم دسترسی به تولید انبوه آنها، و موجودی محدود آنها در زیستگاههای طبیعی بهرهبرداری پایدار از تولیدات مفیدشان را با مشکل جدی مواجه ساختهاند. از جمله راهکارهای گوناگون برای تولید انبوه این بیمهرگان، امکان پرورش گونههای مختلف و چگونگی تولید سموم یا همان متابولیتهای ثانویه آنها میباشد. در مقاله حاضر، نتایج اولیه پژوهش روی مرجان نرم همزیست گونۀ Sinularia flexibilis به عنوان غنیترین گونه در جنس خود، در محیط آزمایشگاهی ارائه میگردد. با استفاده از مزیت افزایش غالب این گونه بهروش غیرجنسی قلمه زدن، قلمههایی از مرجان مذکور تهیه و در تانکهای پرورشی قرار داده شدند. با فراهم بودن کمترین شرایط محیطی یعنی نور و جریان آب و بدون تغذیه دستی، بازماندگی بالا (100%) و رشد ویژه فزاینده (٣−١٠×٢١-17 در روز) به مدت 16 هفته، با زمان دو برابرشدگی حداقل 6 هفته در قلمههای مرجان مشاهده شد. همچنین تولید متابولیت ثانویه عمده با نام فلکسی بیلاید در این گونه مرجان با غلظت 25/0≈-1/0≈ میلیگرم در گرم وزن خشک قلمهها ادامه یافت. با بهرهگیری از نتایج این پژوهش و با توجه به پتانسیل بالا و تنوع آبزیان مشابه در آبهای جنوب ایران، اهمیت زیست فناوری دریایی در بهرهبرداری پایدار از این منابع بالقوه مفید آشکار میگردد.
واژههای کلیدی: مرجان نرم، نرخ رشد، متابولیت های ثانویه، فلکسی بیلاید.
مقـــدمه
بسیاری از بیمهرگان چسبیده[1] دریایی مانند مرجانهای نرم جهت مقابله با رقیبان و شکارچیان، مواد سمی ترشح میکنند که از نظر پزشکی، در درمان سرطان اهمیت دارند. امروزه بهدلیل استفاده پزشکی- زیستی[2] از این بیمهرگان دریایی و تقاضای روز افزون برای دسترسی تجاری به مواد مفید آنها، از اهم موارد در بیوتکنولوژی دریایی میباشد. مرجان نرم گونه Sinularia flexibilis [3] مواد سمی ترشح میکند که دارای فعالیتهای بالقوه ضد سرطانی، قارچ کشی و باکتریکشی میباشند (Aceret et al., 2001). دیترپن های[4] مترشحه این مرجان که عمده ترین آنها سینیولاریولاید، سینیولارین، دی هایدرو سینیولارین، سینیولاریولن، سینیوفلکسین، سینیوفلکسی بیلین، سینیوفلکسولاید، دی هیدروفلکسی بولاید، فلکسی بیولاید، و فلکسی بیلاید می باشند (Alino et al., 1992؛ Anjaneyulu & Sagar, 1996 ؛ Duh et al., 1998؛ Anjaneyulu et al., 1998 ؛ Mayer & Gustafson, 2004 )، با داشتن خواص دارویی گوناگون (علاوه بر خواص ذکر شده در بالا) از جمله به عنوان محرک های قلبی و عروقی و نیز مواد ضد التهابی می توانند به عنوان داروهای جدید مطرح شوند. همچنین، این گونه مرجان مواد محافظ درون سلولی با نام کلی اسیدهای آمینه شبه مایکوسپورین یا [5]MAAs تولید می کند که با فعالیت آنتیاکسیدانی، جانور را در برابر شدت زیاد نور و پرتو فرا بنفش محافظت میکند (Michalek-Wagner & Bowden, 2001). این مرجان نرم با نوعی جلبک تک سلولی از جنس دینوفلاژلها که عموماً زئوکسانتلا[6] نام دارند، زندگی همزیستی دارد و با هم یک موجود واحد یا هولوبیونت[7] را تشکیل میدهند. زئوکسانتلا بسته بهگونه مرجان تا حدود 100% از مواد آلی حیاتی و انرژی مورد نیاز میزبان مرجانی خود را از راه جابجایی فرآوردههای فتوسنتز به بدن مرجان تأًمین میکنند و بدون حضور آنها این مرجان قادر به ادامه زندگی نیست (Khalesi, 2008). بنابراین، بیشتر مرجان های همزیست جهت بازماندگی و رشد به حداقل نور برای فرآیند فتوتروفی به وسیله زئوکسانتلا نیازمند هستند.
با بررسی شواهد موجود که نتیجه پژوهش روی ترکیبات فعال بالقوه دارویی حاصل از S. flexibilis بوده اند، ثابت شده است که بالاترین شمار تحقیقات صورت گرفته روی جنس Sinularia مربوط به این گونه بوده و برای بیشتر متابولیت های ثانویه آن، خاصیت ضد سرطانی گزارش شده است
(Khalesi et al., 2008). به علت توجه فزاینده در بهره برداری از این مواد جهت کاربردهای پزشکی، دارویی و صنعتی، انجام تحقیقات برای گسترش مواد مفید مرجان یاد شده بهصورت فرآوردههای دارویی و صنعتی در آینده، و تقاضای روزافزون برای چنین منبع بالقوه ای از مواد سمی دارویی به منظور بازبینی آنها و نیز انجام مطالعات تخصصی، ممکن است به بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی مرجان منجر گردد. بر این اساس، توسعه مواد درمانی از این مرجان در آینده نیازمند راهکارهای پایدار جهت بهرهبرداری در دراز مدت خواهد بود.
وابستگی این مرجان به نور جهت کسب انرژی بازماندگی و رشد از طریق فتوتروفی زئوکسانتلا، ضمن آنکه نیاز به تغذیه آن را در محیط پرورشی به حداقل میرساند، از نظر اقتصادی نیز به صرفه خواهد بود. به علاوه، افزایش طبیعی این جانور به روشهای غیرجنسی جوانهزنی[8] ، شکافتگی[9] و نیز از راه قلمهزدن[10] صورت میگیرد؛ روش اخیر این امکان را فراهم میسازد تا از یک کلنی مولد مرجان تعداد زیادی قطعات کوچک یا قلمههای قادر به رشد را جدا کرد و پرورش داد، بدون این که به کلنی اولیه آسیبی وارد شود
( Connel, 1973 ؛Soong & Chen, 2003). با بهرهجویی از این ویژگیهای با ارزش، یکی از راهکارهایی که با آن میتوان بخشی از وزن زنده مورد نیاز مرجان را برای پژوهشهای بیوتکنولوژیک فراهم کرد، پرورش محصور این بیمهرگان همراه با بالابردن دانش پایه برای نیازهای رشدی آنها در محیط بسته میباشد. این کار مستلزم فنون پیشرفته آبزی پروری و همچنین کاربرد تیمارهای زیستی ویژه گونه مرجان به منظور رشد بهینه و تولید مطلوب متابولیتهای مورد نظر میباشد. بنابراین، در پژوهش حاضر چگونگی رشد و امکان بیوسنتز متابولیت ثانویه (سم) عمده S. flexibilis با نام فلکسی بیلاید[11] (Aceret et al., 2001) در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد.
مواد و روشها
این تحقیق در آزمایشگاه بیوتکنولوژی دریا واقع در دانشگاه واگنینگن کشور هلند انجام شد. مرجان نرم گونه Sinularia flexibilis از مرکز نگهداری آنها واقع در باغ وحش برگر[12] شهر آرنهم هلند تهیه شد. در این باغ وحش، توده های این مرجان در آب °C 26 با شوری 34 درصد نگهداری می شوند. چون این توده ها از یک کلـــنی واحد اصلی ریشه می گیرند، از نظر ژنتیکی یکسان[13] هستند. با انتقال نمونههای مرجــان به آزمایشگاه بیوتکنولوژی دریا در دانشگاه واگنینگن هلند، این نمونهها در تانکهای ویژه[14] محـــتوی ١٣٠٠~ لیتر آب شور با شوری 4/0±34 درصد و دمــای °C 2/0 ± 8/25 نگهداری شدند. به لحاظ اهمیت جریان آب در رشد این جانوران (Khalesi et al., )، جریان آب متلاطم (~6 cm s−1) بهطور پیوسته در تانک برقرار گردید و جریان کم و بیش یکنواخت آن در سرتاسر تانک به وسیله جریان سنج SENSA RC2 تعیین شد. در بالای تانک با فاصله 55 سانتیمتر، یک لامپ هالید با بازده بالا (,VHO10000) نصب گردید و برای 12 ساعت روشنایی، 12 ساعت تاریکی تنظیم شد. شدت نور در نقاط مختلف تانک بهوسیله نورسنج LI-COR, Li250 سنجیده شد و دامنه آن از50 تا 400 mmol quanta m-2s-1 متغیر بود. این شدتهای نوری برای رشد مرجان قبلاً مورد استفاده قرار گرفتهاند ( Tsai & Liu, 2005). از کلنی اولیه برشهای قلمهای تهیه، روی صفحات کوچک پی وی سی چسبانده و در نقاط مختلف تانک بهصورت 8 گروه 3 تایی قرار داده شدند (تعداد کل= 24 قلمه). قلمههای مرجان طی 2-1 هفته به پایهها چسبیدند و پس از آن، بهمدت چند هفته واکنش، سازگاری با محیط جدید و رشد آنها مورد بازبینی قرار گرفت.
نرخ رشد تک تک قلمههای مرجان در همه گروهها (میکروکلنیها) بهطور هفتگی به مدت 112 روز (16 هفته) اندازهگیری شد. برای توزین هفتگی نمونه ها، هر صفحه کوچک سوراخدار پی وی سی که قلمه به آن چسبیده بود پس از زدودن مواد خارجی از صفحه، با ترازوی دیجیتال (دقت 01/0± میلیگرم) دارای رشته متصل به قلاب در زیر آب، سه بار وزن شد (وزن شناور[15]) و در صورت مشابه بودن اوزان حاصله ثبت می شد. با توزین قلمه ها در هر هفته، تفاوت در اوزان هفتگی قلمهها با کسر وزن صفحات پایه (که قبلاً سنجیده شده بود)، بهعنوان افزایش وزن قلمه های مرجان برآورد شد. با استفاده از اوزان شناور قلمه ها، نرخ رشد ویژه (μ در روز) با فرمول (lnW2-lnW1)/Δt μ= محاسبه گردید که در آن W2= وزن در انتهای هر هفته و W1= وزن در ابتدای هر هفته (Δt) میباشد. زمان دوبرابر شدگی[16] نیز با رابطه 1-ln 2 × µ (1997Vago et al., ) برآورد شد.
استخراج و مقدارسنجی فلکسی بیلاید
نمونههای مرجان پس از خشک انجمادی[17] و تعیین وزن خشک آنها، بر طبق روش (Michalek-Wagner & Bowden, 1997) مورد استخراج قرار گرفتند. به طور خلاصه، بافت خرد شده مرجان سه بار با دیکلرومتان[18] در فواصل زمانی 2 ساعت، 5 ساعت و 3 روز استخراج و پس از آمیخته شدن با هم، با دستگاه HPLC (ستون: Prevail Phenyl, Eluent: 50% Acetonitril, 50%MilliQ, UV at 210 nm) فرآیند کمی سنجی صورت گرفت. برای این کار، طیفهای جذبی و زمانهای بازجذب ماده با فلکسی بیلاید استاندارد، دریافتی از پروفسور بروس بودن (دانشگاه جیمزکوک- کوئینزلند، استرالیا)، تطبیق شدند. نتایج حاصل از تجزیه HPLC به صورت درصد فلکسی بیلاید در هر گرم وزن خشک مرجان بیان شدهاند.
نتایج و بحث
رشد مرجان: دادههای حاصل از افزایش وزن در مقایسه با وزن اولیه قلمههای مرجان نرم S. flexibilis و میانگین افزایش وزن آنها بهشکل نمودار رشد ارائه شده است (شکل 1، الف و ب). بررسی افزایش رشد هفتگی قلمهها در آزمایشگاه بهمدت 16 هفته نشان داد که این گونه در سامانه پرورشی بسته قادر به رشد بود و افزایش وزن قابل توجهی در تمام گروهها (کلنیها) دیده شد. نتایج همچنین بیانگر بازماندگی مطلق (100%، 24 n=) قلمه های مرجان در شرایط آزمایشگاهی در طول 16 هفته میباشند. با استفاده از وزنهای شناور، نرخ رشد ویژه قلمهها (µ در روز) برابر با ٣−١٠×٢١-17 در روز برآورد گردید که در مقایسه با مقادیر ٣−١٠×2-1≈ در روز برای مرجانهای سخت در محیط طبیعی (Vago et al., 1997) بسیار بالاتر بود. در چند هفته اول بررسی رشد قطعات مرجان، نرخ رشد آنها کمی افزایش یافت که شاید به علت مصرف انرژی جهت ترمیم آسیب بافتی ناشی از برش آنها باشد. بنابراین، با توجه به نیاز قلمههای تازه برش یافته به یک دوره بازیافت، فرآیند طبیعی رشد در قلمههای زودتر چسبیده، قاعدتاً بایستی با سرعت بیشتری شروع شده باشد. بنابراین، روند کلی رشد قلمههای مرجان در این مطالعه ظاهراً به دامنه آسیب وارده ناشی از برش آنها، مدت زمان بازیافت، و اندازه نسبی اولیه آنها بستگی داشته است. همچنین، ممکن است گروههایی که شدت نور کمتری (>mol quanta m-2 s-1µ 100) بسته به محل استقرارشان در تانک دریافت کردند، رشد کمتری داشتند. کاهش رشد در نور کم (بسته به گونه) برای برخی از مرجانهای همزیست گزارش شده است (Durant, 2006 ).
شکل 1- الف) مقایسه وزن اولیه و وزن نهایی (هفته 16)، و ب) میانگین اوزان شناور قلمههای S. flexibilis در تمام گروهها در طول 16 هفته در شرایط آزمایشگاهی.
Figure 1- A) Comparison of initial and final (week 16) weights, and B) average of buoyant weights of fragments of S. flexibilis in all groups during 16 weeks under laboratory conditions.
شکل 2- الف) ازدیاد اس. فلکسی بیلیس از راه شکافتگی و جدایی رشته حاصله در پایه کلنی؛ ب) ازدیاد از طریق جوانه های رویشی در جوانب پایینی قلمه ها پس از کم و بیش 2 ماه که با پیکان مشخص شده اند.
Figure 2- A) Propagation of S. flexibilis through fission and separation of the resultant colony in the base. B) Vegetative propagation of fragments through budding (marked with arrows) after 2 months.
رویش جوانههای جانبی در سطح قلمهها عموماً نزدیک به پایه مشاهده شد (شکل 2 ب) که در محیط طبیعی نیز گزارش شده است (Bastidas et al., 2004). پیدایش جوانهها در این گونه بهعنوان ابزاری جهت افزایش غیرجنسی پیشنهاد شده است (Fautin, 2002). همچنین در این مطالعه، پدیده شکافتگی در کلنیهای اصلی S. flexibilis رخ داد (شکل 2 الف) که با انشعاب رشتهای از قاعده کلنی شروع میشود و پس از مدتی با رشد بیشتر و چسبیدن به کف، از پایه اصلی جدا شده، کلنی مستقلی را ایجاد میکند.
بروز این دو پدیده علاوه بر اینکه بیانگر رفتار طبیعی رشد این گونه در محیط پرورشی است، نشان دهنده توانایی مرجان در دو برابر ساختن وزن خود با بهرهگیری از انواع ساختکارها امکانات میباشد. افزایش صعودی وزن بدن و نیز ویژگی جوانهزنی در این مرجان، منجر به بروز ریخت شاخهای میشود که بیانگر رشد نمایی است و بهطور پیوسته ادامه مییابد (Sanchez, 2002). این مزیتی است که در تولید انبوه این گونه جهت تأمین ماده زنده لازم برای مطالعات و کاربردهای بیوتکنولوژیکی اهمیت بهسزایی دارد. بازماندگی مطلق (100%) تمامی قلمهها و نیز کلنیهای اصلی S. flexibilis در طول مدت 4 ماهه مطالعه در مقایسه با بازماندگی سایر مرجانهای پرورش یافته، بیانگر سازگاری کامل و توان پرورشی این گونه می باشد. برای برخی از مرجانهای سخت (دارای اسکلت آهکی) که در محیط طبیعی پرورش داده شدند، نرخ های بازماندگی 32%، 15%، و 8% پس از 17 ماه گزارش شده (Connel, 1973؛ Highsmith, 1982). در یک مورد، نرخ بازماندگی مشابه (%100-98) برای مرجان سخت formosa Acropora پس از 18 ماه در محیط طبیعی گزارش شده است (Okubo, 2005). همچنین، مدت زمان دو برابر شدن وزنی قلمه های این گونه به مدت حداقل 6 هفته در مقایسه با زمان مذکور در گونهای از مرجان سخت به مدت 36 هفته در محیط طبیعی (Edmunds & Davies, 1986) بسیار کوتاه تر بود. بنابراین، بهنظر میرسد صرفنظر از ویژگیهای گونهای و ژنتیکی، پرورش مرجان در محیط پرورشی مهارشده (بسته) عامل مؤثری در رشد مطلوب و بازماندگی بالای S. flexibilis در شرایط آزمایشگاهی بوده است.
مقدارسنجی فلکسی بیلاید: در شکل 3، مقادیر استخراج شده متابولیت ثانویه عمده
S. flexibilis بر اساس میلیگرم در هر گرم وزن خشک قلمهها نشان داده شد.
شکل 3- غلظت فلکسی بیلاید در قلمههای (٢٤ n=) مرجان نرم S. flexibilis در شرایط آزمایشگاهی.
Figure 3- Flexibilide content in the fragments of the soft coral S. flexibilis under laboratory conditions.
دامنه غلظت این ماده از 1/0 ≈ تا
25/0 ≈ میلیگرم در هـر گرم از وزن خشک قلمههای مرجان متغیر بود. حد بالای این غلظتها برابر با مقادیر یاد شده برای متابولیت های ثانویه این گونه در محیط طبیعی میباشد (Michalek-Wagner & Bowden, 1997). با این وجود، مقادیر کمتر فلکسی بیلاید در این پژوهش که از قلمههای کوچک (6-4 سانتیمتر) استفاده شد ممکن است مطابق با این یافته باشند که غلظت متابولیتهای ثانویه اصلی در S. flexibilis بسته به اندازه کلنی آن فرق میکند (Maida et al., 1993). تفاوتهای موجود در شکل 3، علاوه بر تأثیر احتمالی اندازه قلمه ها، ممکن است بهعلت میزان تنش ناشی از دستکاری آنها در موقع برداشت باشد. عامل احتمالی دیگر، نوع حلال بکار رفته در این مطالعه (دیکلرومتان) برای استخراج فلکسی بیلاید می باشد؛ انتخاب حلال مناسب جهت بازبینی متابولیت های ثانویه در موجودات دریایی حائز اهمیت است. برای مثال، Cavalcanti و همکاران (2008) با کاربرد دی کلرومتان- متانول و استون نتایج متفاوتی را به دست آوردند. همچنین در چندین پژوهش، مخلوطی از این حلال ها و نیز اتانول استفاده شد (Siamopoulou et al., 2004). داده های منتشر نشده نگارنده (Khalesi, 2007) نیز نشان داد که اتانول و متانول در استخراج فلکسی بیلاید کارآمدتر به نظر می رسند. گذشته از عوامل موثر در میزان استخراج فلکسی بیلاید در این پژوهش، این یافته مهم است که این گونه مرجان در شرایط پرورش آزمایشگاهی نیز قادر به بیوسنتز متابولیت ثانویه عمده خود به میزان قابل اندازه گیری میباشد؛ شناسایی عوامل تأثیرگذار در میزان ترشح این مواد نیاز به تحقیق بیشتری دارد.
نتیــجهگیری نهایی
نتایج این تحقیق نشان میدهد که پرورش S. flexibilis، به عنوان نمونه شاخصی از مرجانهای نرم با توانایی تولید ترکیبات زیستی مفید، در شرایط مهار شده امکان پذیر است. همچنین، این گونه با بازماندگی بالا و رشد مناسب در شرایط آزمایشگاهی قادر به تولید متابولیت ثانویه عمده خود با نام فلکسی بیلاید میباشد. با پرورش این گونه و مرجان های مشابه، البته با بالابردن دانش لازم پیرامون زیست شناسی پرورشی آنها، میتوان بخشی از نیاز به تولید انبوه این جانوران را جهت بررسیها و کاربردهای زیست فناوری برآورده نمود. با بهرهگیری از یافتههای این تحقیق و با توجه به توان بالقوه موجود در آب های جنوبی ایران از نظر گوناگونی مرجان ها و بیمهرگان مشابه، انجام پژوهش های گسترده در این زمینه میتواند راهگشای استفاده بیوتکنولوژیکی از این موجودات در آینده گردد.
تشکر و قدردانی
از پشتیبانی مالی دولت جمهوری اسلامی ایران برای انجام این تحقیق سپاسگزاری به عمل میآید. همچنین نگارنده از همکاری صمیمانه Fred van den End جهت آماده سازی آزمایشگاه و مواد تشکر مینماید.
منابع
A study on the growth and secondary metabolite production in the soft coral Sinularia flexibilis for biotechnological exploitations
Khalesi M.K.*
Fisheries Deptartment, University of Agricultural Sciences and Natural Resources
Abstract
Sessile marine invertebrates produce toxins to deter or kill predators and competitors. In recent years, biomedical exploitation of these bioproducts, organism availability for mass production, and limited stock in their natural habitats have been serious obstacles hindering benefit from these organisms. Cultivation of these invertebrates, is one of various approaches for producing the large biomass required. In this report, results of a preliminary study on the captive symbiotic soft coral Sinularia flexibilis, the richest species within its genus, are presented. Using asexual propagation of this species, fragments of the coral were established in a cultivation tank. These coral samples showed absolute survival (100%, n=24) within 16 weeks, high specific growth rates (17-21×10−3d−1), and a minimum doubling time of 6 weeks in the laboratory. In addition, biosynthesis of major bioactive compound of this species, flexibilide, continued in a range of 0.1-0.25 mg g−1 dry weight. Considering high potential of the Iranian southern waters and the diversity of similar marine organisms, it is important to apply marine biotechnology for substantial exploitation of these potential resources.
Keywords: Closed cultivation, Flexibilide, Sinularia flexibilis, Secondary metabolites, Specific growth rate.
* نویسنده مسئول: محمد کاظم خالصی تلفن:09101000625 khalesi46@gmail.com Email:
[1] Sessile
[2] Biomedical
[3] Sinularia flexibilis: Anthozoa, subclass Octocorallia, order Alcyonacea, family Alcyoniidae
[4] Diterpenes
[5] Mycosporine-like Amino Acids
[6] Zooxanthellae
[7] Holobiont
[8] Budding
[9] Fission
[10] Fragmentation
[11] Flexibilide
[12] Bugers' zoo, Arnhem
[13] Clone
[14] Eco-deco sys., Dymico-Model 1000
[15] Buoyant weight
[16] Doubling time
[17] Freeze-drying
[18] Dichloromethane
* Corresponding author: M . K. Khalesi Tel: 09101000625 Email: khalesi46@gmail.com